ជំងឺលើសឈាម

សម្ពាធឈាមគឺជារង្វាស់នៃកម្លាំងដែលបុកប៉ះនឹងសរសៃឈាមអាកទែរនៅ ពេលដែលបេះដូងច្របាច់ឈាមចេញមក។ខាងក្រោមនេះគឺជាតួលេខសម្ពាធឈាមដែលអ្នកត្រូវយល់ដឹងៈ1.   សម្ពាធឈាមធ្មតា គឺក្រោម១២០លើ៨០2.   សម្ពាធឈាមត្រៀមកើត ជំងឺលើសឈាមគឺ១២០ទៅ១៣៩សំរាប់ សម្ពាធឈាមស៊ីសស្តូលិកហើយ ៨០ទៅ៨៩សម្រាប់សម្ពាធឈាម ដ្យ៉ាស្តូលិក3.   អ្នកមានជំងឺលើសឈាម បើសម្ពាធឈាមខ្ពស់ ជាង១៤០លើ៩០ ដើម្បីធ្វើអោយការ ព្យាបាល មានប្រសិទ្ឋភាពនោះគេចំណាត់ថ្នាក់ជំងឺ លើសឈាមជាពីរដំណាក់កាលទៀតគឺ:1.   ជំងឺលើសឈាម ដំណាក់កាលទីមួយកាលបើ សម្ពាធឈាមស៊ីស ស្តូលិកនៅចន្លោះពី១៤០ទៅ១៥៩ចំណែក សម្ពាធឈាម ដ្យ៉ាស្តូលិក មានពី៩០ទៅ៩៩2.   ជំងឺលើសឈាមដំណាក់កាលទីពីរ កាលបើសម្ពាធឈាមស៊ីសស្តូលិក ខ្ពស់ជាង១៦០ ហើយដ្យ៉ាស្តូលិក ខ្ពស់ជាង១០កត្ដាដែលអាចធ្វើអោយសម្ពាធឈាមកើនឡើងរួមមានៈ1.   ការបរិភោគ អាហារប្រៃពេក2.   ការសេប សុរាច្រើនពេក3.   ការទទួល ទានជាតិប៉ូតាស្យ៉ូម ពីអាហារមិន បានគ្រប់គ្រាន់4.   ការមិននហាត់ប្រាណ ឬការធ្វើសកម្មភាព រាងកាយមិនបានគ្រប់គ្រាន់5.   ប្រើប្រាស់ថ្នាំដែល អាចធ្វើអោយសម្ពាធឈាម កើនឡើង6.   មានស្ដ្រេស (ភាពតានតឹងអារម្មណ៍)យូរ7.   ជក់បារីមូលហេតុនៃ ជំងឺលើសឈាម   ជំងឺលើសឈាមភាគ ច្រើនគេមិនដឹងអំពីមូលហេតុទេ។ជំងឺលើសឈាមដែល គេមិនស្គាល់មូលហេតុ គេហៅថា ជំងឺលើសឈាម បឋម ឬសារវ័ន្ត (primary or essential hypertension)។អ្នកលើសឈាមពី   ៨៥ ទៅ ៩០%   គឺជាអ្នកលើស ឈាមបឋម។ចំពោះអ្នកទាំងអស់នោះការលើសឈាមប្រហែលជាបណ្ដាលមកពីមាន ការរួមផ្សំគ្នានៃ ការប្រែប្រួល នៅក្នុង បេះដូង   និងនៅក្នុងប្រព័ន្ធឈាមរត់ ។ ជាក់ស្ដែងដូចជាបរិមាណឈាមដែលបាញ់ចេញក្នុងមួយនាទី(ដែលគេហៅថា cardiac output) អាចកើនឡើង ហើយមានការរារាំងចរន្តឈាម រត់ដោយសារសរសៃ ឈាមរួមតូច ។ មាឌឈាម ក៏អាចកើនឡើង ផងដែរ ។ គេមិនបានដឹងច្បាស់អំពីមូលហេតុដែលធ្វើឱ្យមានការផ្លាស់ប្ដូរទាំងអស់នេះ ឡើងនោះទេ ប៉ុន្ដែវាអាចមាន ការកើតតពូជគ្នា ចំពោះការរួមតូចនៃអាកតេរីយ៉ូល ដែល ជួយធ្វើការត្រួតត្រាលើការ លើសឈាមបាន ។2.  សម្ពាធឈាមខ្ពស់ ដែលគេស្គាល់មូលហេតុ ច្បាស់ គេហៅថាជំងឺលើស ឈាមថ្នាក់ទីពីរ (secondary hypertension) ។ មានអ្នកលើស ឈាមពី១០ទៅ ១៥%ដែលមាន ជំងឺលើសឈាមថ្នាក់ទីពីរនេះ ។ ដំណើរការមិន ប្រក្រតី របស់តម្រង នោមអាចធ្វើឱ្យ មានការលើសឈាម បាន ព្រោះតម្រងនោម មានតួនាទីសំខាន់ណាស់ នៅក្នុង ការត្រួតពិនិត្យ សម្ពាធឈាម ។ ឧទាហរណ៍ ដូចជាការខូចតម្រង នោមអាចធ្វើឱ្យសមត្ថភាព ទាញយក ជាតិអំបិល និងទឹកពីក្នុងរូបរាងកាយថយចុះ ម្ល៉ោះហើយមាឌ ឈាមត្រូវកើន ឡើង ហើយធ្វើឱ្យ សម្ពាធឈាម កើនឡើងផងដែរ ។ មានអ្នកលើស ឈាមពី៥ទៅ១០%ដែលមានមូល ហេតុមកពីដំណើរ ការ មិនប្រក្រតី របស់តម្រងនោម ។ ដំណើរការមិន ប្រក្រតីនោះរួមមាន ទាំងការរួមតូចសរសៃឈាម តម្រងនោម ( renal artery stenosis ) រលាកតម្រងនោម និងរបួសតម្រងនោម ផងដែរ ។3.  ការលើសឈាម ថ្នាក់ទីពីរចំនួន១ទៅ២% បណ្ដាលមកពីមូលហេតុមួយ ផ្សេងទៀត ដូចជាដំណើរការបញ្ចេញ អ័រម៉ូនមិនប្រ ក្រតី ឬដោយមក ពីប្រើប្រាស់ឱសថ មួយចំនួន ដូចជាគ្រាប់ថ្នាំពន្យារ កំណើតជាដើម ។4.  ដំណើរការបញ្ចេញ អ័រម៉ូនមិនប្រក្រតីដែល ធ្វើឱ្យមានការលើសឈាម រួមមានប្រជុំរោគសញ្ញាគូស្ស៊ីងCushing’s syndrome (ភាពខុស ប្រក្រតីដោយ មានកម្រិតគ័រទីសុលខ្ពស់), hyperthyroidism (ក្រពេញទីរ៉ូអ៊ីត សកម្មខ្លាំងពេក), hyperaldosteronism (ការផលិត ច្រើនខ្លាំងពេកនៃអ័រម៉ូនអាល់ដូស្ដេរ៉ូន ភាគច្រើនដោយមក ពីមានដុះ សាច់នៅក្នុងក្រពេញ អាដ្រេណាល់ណាមួយ) ។ ហើយក៏មានផងដែរប៉ុន្ដែ មិនសូវច្រើនទេ នូវ pheochromocytoma (ការដុះសាច់នៅ ក្នុងក្រពេញអាដ្រេណាល់មួយ និងដែលផលិតអ័រម៉ូន epinephrine និង norepinephrine) ។ជំងឺក្រិនសរសៃឈាមអាកទែរ ធ្វើឱ្យមានការប៉ះពាល់ដល់ ការត្រួតពិនិត្យ សម្ពាធឈាមក្នុងរាងកាយ ហើយធ្វើឱ្យ ហានិភ័យនៃការ លើស ឈាមកើនឡើង ។ ជំងឺនេះធ្វើឱ្យសរសៃឈាមក្រហមក្លាយទៅជាក្រិន មិនអាចរីកធំបានដើម្បីជួយ ធ្វើឱ្យសម្ពាធឈាម ប្រែមកដូចធម្មតាវិញបាន ។5.   ភាពធាត់ជ្រុល របៀបរស់នៅមិនសូវ ធ្វើចលនា ស្ដ្រេស (ភាពតានតឹងអារម្មណ៍) ការជក់បារី និងការសេព សុរាច្រើន ពេក ឬការហូបចុកប្រៃពេក ក៏មានតួនាទីមួយនៅក្នុង ការធ្វើឱ្យកើតមានការលើសឈាមផងដែរ ចំពោះអ្នកណា ដែល មានពូជលើសឈាម ។ ស្ដ្រេស តែងតែធ្វើឱ្យសម្ពាធឈាម កើនឡើងមួយរយៈ ក៏ប៉ុន្ដែវានឹងថយចុះមកធម្មតាវិញ កាលណាបាត់ស្ដ្រេសទៅវិញ។ ចំពោះមនុស្សមួយចំនួន ការកើន សម្ពាធឈាម របៀបនេះអាចនឹង ធ្វើឱ្យទៅជាមាន ការលើសឈាម រហូតបាន ទោះជាគ្មានស្ដ្រេសក៏ដោយ ។ជំងឺលើសឈាមមាន រោគសញ្ញាអ្វីខ្លះ?ចំពោះមនុស្សភាគច្រើនការលើសឈាមមិនមានធ្វើឱ្យមានរោគសញ្ញាអ្វីទេ ថ្វីបើថាមានការជួនគ្នានៃរោគសញ្ញាមួយចំនួនដែលគេគិតដោយមិនត្រឹមត្រូវទេថាទាក់ទងគ្នាជាមួយនឹងជំងឺលើសឈាមដូចជាឈឺក្បាលហូរឈាមតាមច្រមុះ ខ្យល់ចាប់ មុខឡើងក្រហម និងអស់កម្លាំង ជាដើម ។ អ្នកមានជំងឺលើសឈាម អាចមានបណ្ដារោគសញ្ញាទាំងអស់នេះ ក៏ ប៉ុន្ដែអ្នកដែលមាន សម្ពាធឈាមធម្មតាក៏មានដូចគ្នាដែរ ។ជំងឺលើសឈាមធ្ងន់ធ្ងរនិងយូរយារដែលមិនមានការព្យាបាល(ជាពិសេសគឺmalignanthy pertension)អាចធ្វើឱ្យលេចចេញនូវរោគសញ្ញាមួយ ចំនួន ព្រោះវាអាចធ្វើឱ្យខូចខួរ ក្បាល ភ្នែក បេះដូង និងតម្រងនោម ។          រោគសញ្ញារួមមានការឈឺក្បាលអស់កម្លាំងក្អួតចង្អោរដង្ហើមដង្ហក់រសាប់ រសល់និងស្រវាំងភ្នែក។ម្ដងម្កាលការលើសឈាមធ្ងន់ធ្ងរអាចធ្វើឱ្យខួរក្បាលរីកធំឡើងហើយធ្វើឱ្យទៅជាមានការក្អួតចង្អោរឈឺក្បាលខ្លាំងដេករលីវៗវង្វេងវង្វាន់,ប្រកាច់ងងុយដេកនិងសន្លប់បាន។ករណីបែបនេះដែលគេហៅថា hypertensive encephalopathyទាមទារ ឱ្យមានការព្យាបាល ជាបន្ទាន់ ។បើសិនជាជំងឺលើស ឈាមបណ្ដាលមកពី pheochromocytoma (មានដុះសាច់នៅ ក្នុងក្រពេញ អាដ្រេណាល់) រោគ សញ្ញាអាចរួមមាន ឈឺក្បាលខ្លាំង ព្រួយបារម្ភការដឹងខ្លួនថាបេះដូងដើរញាប់និងមិនទៀងទាត់ បែកញើសច្រើនញ័រដៃជើងស្លេកស្លាំង។រោគសញ្ញាទាំងអស់នេះលេចចេញមកពីការបញ្ចេញអ័រម៉ូនអេពីនេហ្វ្រ៉ីន និងណូរេពីនេហ្វ្រីនក្នុង កម្រិតច្រើន ។កាលណាសម្ពាធ ឈាមក្នុងអាកទែរមានលើសពី១៤០/៩០ បេះដូងរីក ហើយជញ្ជាំងបេះដូងឡើងក្រាស់ ព្រោះ បេះដូងត្រូវប្រឹង កន្ដ្រាក់ច្របាច់ឈាមចេញ ។ ជញ្ជាំងដែលឡើងក្រាស់ទៅជាស្ពឹក មិនដូចនៅក្នុងករណីធម្មតាទេ ។ ជាលទ្ធផលគឺបន្ទប់បេះដូង មិនអាចរីកដូចធម្មតាបានទេ ហើយមានការលំបាកក្នុង ការធ្វើឱ្យមានឈាមពេញ ម្ល៉ោះហើយរឹត តែធ្វើឱ្យបេះដូងប្រឹងធ្វើការឡើងថែមទៀត ។ កាផ្លាស់ប្ដូរនេះអាចធ្វើឱ្យចង្វាក់ កន្ដ្រាក់របស់បេះដូងខុសធម្មតា រួចធ្វើឱ្យ មានការខ្សោយបេះដូង។    

ហាមដាច់ខាតការយកអត្ថបទពីវេបសាយ chongyol.blogspot.com ដោយគ្មានការអនុញ្ញតិ